apotropaion

fotografia, obiekt (drzewo lipowe 16,5 cm) 
2021

Figurka dłoni z wyciągniętym palcami wskazującym i małym łączona jest przez badaczy z rytami szamańskimi kultur Głuchych rozproszonych pierwotnie na terenach Ameryki Północnej. Niektórzy z badaczy utrzymują, że szamanizm został wynaleziony właśnie w kulturach Głuchych na co wskazywałaby etymologia słowa „szaman”.
W językach tunguskich słowo to pochodzi od „wiedzieć” lub „widzieć”. Takie pochodzenie słowa „szaman” łączy tradycję szamanizmu z kulturami Głuchych i ich wizualno-przestrzenną tradycją porozumiewania się i gromadzenia wiedzy.
Do dzisiaj trwają dyskusje nad funkcją jaką ten atrybut szamański miał spełniać. Według jednych figurka w postaci wysokiej na ponad 2 metry rzeźby ustawionej na drewnianym cokole wyznaczała obszar, w obrębie którego przeprowadzane były rytuały szamańskie. Według tradycyjnych wierzeń kultur Głuchych figura dłoni z wyciągniętym palcami wskazującym i małym obdarzona była mocą ochrony przed złymi duchami, zwłaszcza duchami wywołującymi niezgodę. Podtrzymywanie miłości, wzajmenego szacunku i poczucza jedności w obrębie grupy było jedną z podstawowych cech kultur Głuchych. Pozostawanie poza grupą oznaczało dla jednostki śmierć.
Liczne figurki drewniane, metalowe i kamienne o rozmiarach od 5 cm do 20 cm wysokości, odnajdywane na terenie całej Ameryki Północnej a także na Syberii a ostatnio na terenach Europy Północnej, Zachodniej i Środkowej, wskazywać mogą na istnienie kultur Głuchych także poza obszarami Ameryki Północnej. Małych rozmiarów figurka dłoni z wyciągniętym palcami wskazującym i małym mogła pełnić funkcję apotropaionu, który szaman wręczał swoim pacjentom dla podtrzymania efektów leczenia.

tekst antropolożki Magdaleny Dunaj

fotografia: Daniel Kotowski
realizacja obiektu: Jan Szymański, Daniel Kotowski